Çimento fabrikalarının çevre sorunları Bir Örnek: Ergani

Madencilik Faaliyetleri-Çevre Soranları ilişkilerine Bir
Örnek: Ergani
Çimento Fabrikası

The Relationship Between Mining Activities
and Environmental
Problems: Ergani Cement Factory Example

A. YILDIRIM, T. KILIÇ

Dicle Unversitesi, Coğrafya ABD, Diyarbakır

ÖZET: İnsanlar tarihi
devirler boyunca madenleri işleyerek yaşamlarını kolaylaştırmaya
çalışmışlardır.
Sanayi devrimiyle birlikte daha büyük ölçekli maden çıkarma
ve işletme faaliyetleri gerçekleşmiştir. Ancak
bu faaliyetlerin çevre ve
insan üzerindeki etkileri de dramatik olmuştur. Ülkemizde de
madencilik
faaliyetlerine bağlı olarak ciddi çevre sorunları
yaşanmaktadır.
Bölgemizde de başta çimento fabrikaları olmak üzere çevreyi
kirleten bazı sanayi tesisleri bulunmaktadır.
Bu bildirinin konusu olan
Ergani Çimento fabrikası bu tıp çevre sorunlarına dikkat çekici bir
örnek
oluşturmaktadır.
Ergani Çimento fabrikasının sağlıklı ve çevreye
duyarlı bir işletme anlayışı ile çalıştırılmadığı, fabrika
işletmeye açıldığı
günden beri yerel yöneticiler ve halk tarafından şikâyet konusu olarak
gündeme
getirilmektedir. Fabrikanın yetersiz baca filtresi kullanımından
dolayı, çevreye yaydığı partiküller insan
sağlığını ve tarımsal faaliyetleri
tehdit etmektedir.
Tüm endüstriyel ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de
madencilik açısından önemli bir yere sahiptir. Ancak
bu faaliyetlerin insan
sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri bilimsel önlemlerle en aza
indirilebilir.
Çalışmamızın en önemli amacı da bu soruna dikkat çekerek,
çözüm önerileri sunabilmektir.
GİRİŞ
Çevre kirliliği son yıllarda Dünya'nın
ve
Türkiye'nin en önemli sorunlarından birisidir. İnsan
sağlığını
etkileyen ve hatta giderek tehdit eden çevre
kirlenmesinin çeşitli nedenleri
vardır. Bu
nedenlerden biri de madencilik faaliyetleridir.
Ekonomik
coğrafyanın önemli inceleme
alanlarından biri olan madencilik faaliyetleri,
tarihi
devirler boyunca insanların yaşamlarını
kolaylaştırmak için
uğraşılan bir etkinlik olmuştur.
Ancak sanayi devrimi ile birlikte daha büyük
ölçekli
maden çıkarma ve işletme faaliyetleri gerçekleşmiş
bu da çevrenin
daha çok kirlenmesine neden
olmuştur.
147
Endüstriyel gelişme ile
birlikte ortaya çıkan
çevre kirliliği, ülkemizde son yıllarda
önemli
boyutlara ulaşmıştır. Bu gelişmenin gereği olarak
kurulan fabrika
sayılarının giderek artması ve yanlış
yer seçimi yapılarak kurulmuş olmaları
bu tesislerin
çevresindeki insan, hayvan ve bitki yaşamında
ciddi
sorunlara neden olmaktadır. Bu fabrikaların,
yarattığı kirliliğe
karşı yetersiz veya hiç önlem
alınmadan faaliyetlerini sürdürmeleri
sağlık
açısından tehlikeli sorunlar oluşturabilmektedir.
1. Ergani Çimento
Fabrikası
Çimento endüstrisi, partiküler hava kirleticileri
arasında başta
gelir. Çimento endüstrisi Türkiye'de
kurulan en eski endüstri kollarından
biridir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesı'ndekı önemli çimento
fabrikalarından
biri Ergani Çimento Fabrikasıdır.
Yapımına 1976 yılında başlanan ve 1984
yılında
KİT olarak faaliyete geçen Ergani Çimento
Fabrikası, 1997 yılında
Başbakanlık Özelleştirme
idaresi tarafından Rumeli Holding Çimento
Sanayi
ve Ticaret AŞ'ye devredilmiştir. Özelleştikten sonra
tesiste
filtrelerin sağlıklı çalışmamasından ötürü,
1999 yılında faaliyet ilgili
kurumların talimatıyla
durdurulmuştur. Ancak kapatılmaya neden
olan
sorunlara ilişkin ciddi bir iyileştirme yapılmadığı
halde, 6 ay sonra
tekrar faaliyete başlamıştır. Bu
fabrika işletmeye açıldığı ilk günlerden
beri, yaydığı
parUküllcrin insana ve çevreye verdiği zararlar
sebebiyle
ilçede sürekli tartışma ve şikâyet konusu
olmuştur.
Çimento
fabrikalarından çevreye yayılan en
önemli kirleticiler, çimento imalatı
sırasında çimento
kliniklerini yakmak için kullanılan döner
fırınlarında
meydana gelen gazlar (S02 , CO, NOx), öğütülmüş
ve kısmen
kalsinc olmuş kireçtaşı ve çimento
tozundan oluşmaktadır.
Çimento üretimi,
çevre kirliliği alanında potansiyel
bir etkiye sahiptir. Özellikle çevreye
yaydığı toz
emisyonları bakımından, diğer sanayi tesisleri
ile
kıyaslanmayacak kadar çevreyi olumsuz olarak
etkilemektedir. Çimento
üretiminde kaçınılmaz bir
toz oluşumu söz konusudur. Ancak, Ergani
Çimento
Fabrikası'mn bunlar dışında, çok farklı nedenlerden
dolayı doğayı
kirletmektedir. Yaptığımız
araştırmalara göre olumsuz çevresel etkiye
neden
olan başlıca faktörler aşağıda sayılanlar
olarak
saptanmıştır.
1.1. Yanlış Yer Seçimi
Ergani Çimento Fabrikası,
nüfusu 50.000'den
fazla olan Ergani ilçe merkezinin hemen yanı
başında
kurulmuştur. Diyarbakır-Elazığ karayolunun
kenarında kurulan fabrikanın yeri,
hem ilçe merkezi
ile birleşmiş hem de ilçeye göre biraz daha
yüksekte
kurulmuştur. Yine ilçe merkezi ile tarla, bahçe ve
bağlık
alanların yan yana olması nedeniyle fabrika
bacalarından çıkan tozlar, ilçede
yaşayan insanların
sağlığı yanı sıra tarımsal faaliyetleri de
tehdit
etmektedir (Şekil—1).
Özellikle ilçeye göre yüksekte kurulmuş
olan
fabrikadan çıkan tozlar, rüzgârın da etkisiyle ilçe
üzerine daha
kolay yayılmaktadır. Bu nedenlerden
dolayı fabrikanın kurulduğu yerin seçimi
yanlıştır.
1.2.Klimatik Faktörler
Ergani Çimento Fabrikası ilçe
merkezinin
kuzeybatısında kurulmuştur. Ergani Meteoroloji
İstasyonu
verilerine göre hazırlanan rüzgar gülü
diyagramı (Şekil-2) incelendiğinde,
kuzey sektörlü
rüzgarların hakim olduğu ve yıllık en fazla esme
sayısının
kuzeybatıdan gerçekleştiği görülecektir.
Yani hakim rüzgar yönü açısından
fabrika, ilçe
merkezi ve tarım alanlarının en olumsuz
etkilenebileceği
yere kurulmuştur. Ergani
Meteoroloji İstasyonunda 1959 yılından beri
düzenli
rasatlar yapılmaktadır, oysa fabrika yapımına 1976
yılında
başlanmıştır. Bundan dolayı yer seçiminden
önce, meteorolojik veriler
incelenseydi, mevcut
yerin uygun olmadığı ve farklı bir yere
yapılması
gereği anlaşılırdı.
148
/ 3 Çimentonun Hammaddesi
Çimento
yapımında kullanılan başlıca kayaçlar
kalker ve kıl taşıdır Bunlardan kıl
taşı ilçenin
kuzeybatısında Elazığ karayolu kenarındaki, kalker
ise
ilçenin güney doğusundaki Diyarbakır yolu
uzcmıdekı ocaklardan temin edilerek
fabrikaya
getirilmektedir Bu kayaçlar fabrikada ilk olarak
çekıçh
lıncılaıla kırılarak ufalanır Bu hammadde
karışımı, üçgen ızgaralardan
geçerek stokhole
dokulur Burada gezer vinçler aracılığıyla,
farın
değirmenleri bunkerlerınde beslenir Doner tabağa
gelen farm, verilen
% 15 17 su ile gramı 1 hale gelip
kurutularak fırında 1400-1600 °C de pişerek
ki inker
oluşur Klinker aîçıtaşı ilavesi ile çimento
değirmeninde oğutulur
ve paketlenir
Çimento endüstrisinde tesislerin ıkı turlu hava
kirleticisi
yayması soz konusudur,
— hammadde taşıma ogutme, karışım
hazıılama,
klınker oğutme gibi toz çıkaran işlemlerden havaya
kansan
toz,
— fırında gerekli ısı için yakılan >akıttan
kaynaklanan kirletici
gazlar ve tozlaı Çimento
üretiminde hem ara hem de nihai urun
toz
halindedir Ortalama çapı 0 0002 mikrondan buyuk
olan ve bir sure
havada askıda kalabilen katı veya
sıvı her turlu madde partıkul sınıfına
girer Çimento
endüstrisinde kirlilik kontrolü dendiğinde ilk akla
gelen,
toz (partıkul) kontrolüdür
2 FABRİKANIN ETKİLERİ
Ergani Çimento Fabrikası
kurulup işletmeye
açıldıktan sonra, yakın çevresinde bazı
olumsuz
gelişmelere neden olmuştur Bu olumsuzlukların en
önemlisi, baca
tozlarının çevreye yayıhmından
dolayı oluşan goruntu kırlılıgıdıı Bunun
dışında
toprak bitki oıtusu \e tatımsal verimlilik olumsuz
olarak
etkilenmiştir insan sağlığına olumsuz etkilen
ise ust solunum yolu
rahatsızlıkları ve akciğer
hastalıklarındakı artışlarla kendini
göstermiştir
2 1 Çevre Kirliliği
Ergani Çimento fabrikası 2872 sayılı
Çevre
Kanununa gore, 1 sınıf Gayrı Sıhhi Müesseseler
grubuna girmektedir
Tesisten çıkan toz ve ga?
emisyonlarının çevreye zarar \ermemesi için
HKKY
(Ha\a Kalite Koıunması Yönetmeliği) nde belirtilen
sınır değerltrının
altında olması gerekmektedir
Fabııka yetkilileri doner finn klınkeı
soğutma
ünitelerinde ve çimento değirmenine eltktrohltre
diğer ünitelerde
bulunan toz kaynaklatma ise torbalı
filtre taktıklarını ve bacadan çıkan toz
emisyonlarını
sürekli olaıak kontrol altında tuttuklaıını hammadde
ve
ürünlerde özel kimyasal mtelıkleı (yanıcı
patlayıcı radyoaktifle toksık gibi)
ârz etmesi gibi
bir durumun soz konusu
olmadığını
belirtmektedirler
Tesiste kullanılan yakıt tum ithal ve yerli
linyit
Kanşımıdır Kullanım miktarı yaklaşık olarak 10
ton/saattir Üretim
gereği SO-> ve CO miktarı fabrika
venlenne gore insan sağlığına zararlı
olabilecek
seviyede değildir CO mıktatı 450-500
ppm
düzeyindedir
Tesiste kullanılan içme ve kullanma suyu
Ergani
Demırvolu istasyonu yakınında bulunan 2 adet su
kuyusundan
sağlanmaktadır Atık sular fosseptik
kanalizasyon şebekesini takıp ederek
fosseptik
çukurlaımdan toprağa sızdnma yapılarak
izale
edilmektedir
Ergani Çimento Fabrikası ilçe merkezi ve
yakın
çevresinde başla ciddi bir görsel kıtlılık
yaratmaktadıı Fabrikanın
çalıştı durumda olduğu
zamanlarda bacalardan çıkan partıkuller (toz)
çıplak
gözle dahi banz biçimde gorulebılmektedtı
Fabrikaya >akm
kesimlerdeki tarım alanları ile
konutlar birçok zaman açık kul rengi bir ortu
ile
kaplanmaya manız kalmakta ve burada yaşayanlar
bu tozlan
solumaktadır
2 2 insan Sağlığına 7aıarlan
2002 ve 2004 yıllarında TMMOB
Makınt
Mühendisten Odası Edirne Şubesi tarafından
fabnkamn başvurusu
üzerine Emisyon olçumleıı
yapılmıştır
2002 yılında yapılan olçutn
sonuçlatma gore
fabnkamn tamamında yayılan emisyonların kg h
149
olarak
kütlesel debilen Hava kirliliği seviyesinin
olcum \e tespiti ıçm, HKKY'nın EK
2'de belirlenen
sınır değerlerinin altında kalmaktadır (fablo-1)
Ancak to/
sınır değerlerine çok yakındır
Tablo
CO
SO,
N02
TOZ
1
1K2
Bııım
kg/h
kg/h
kg/h
kg/lı
lesıs
lop
243
29
11
14
Sına
1000
60
40
15
Doner firm
clcktrofiltıe G—1 ve G—2 bacasında
karbon monoksıt emisyonlarının (CO) HKKY
run
EK 11 de belirlenen gaz biçimindeki emisyonların
sürekli olcumu için \
enlen sınır değerlennm
oldukça uzeıındedıı (Tablo 2 ve i) Bundan
dolayı
sürekli ölçülmesi gerekmektedir
lablo 2 O 1 Bacası Suıtklı Olcum
Ek-11
CO
sNoO2X
Bııım
kg/h
kg h
kg/h
3 Olç
Ort
97
4
1
Sinn
•>
100
20
Tablo 3 O 2 Bacası Smeklı
Olcum Fk-11
CO
S02
NOX
Bııım
kg/h
kg, h
_kg/h
3 Olç Oı
t
144
7
0
Simi
5
100
20
2004 yılında yapılan olcum
sonuçlarına gore
HKKY nın EK 2 de belirlenen değerler açısından
toz
(paıtıkul) emisyonlar verilen smır değerlerinin
ıi7erındedu ( fablo-4) Bundan
dolayı tesiste, toz
emisyonlarından kaynaklanan hava kirliliği
seviyesinin
düzenli olarak ölçülmesi, denetlenmesi
ve gerekli tedbirlerin alınması
elzemdir
Tablo 4 EK-2
CO
so2
N02
10Z
Bııım
kg/h
kg/h
kg/h
kg h
lesıs
lop
1
22
18
33
Sına
1000
60
40
15
Ayrıca HKKY nın
EK 7 listesinde çimento
tesısleıı için 3 6 1 alt başlığının c bendinde
istendiği
üzere çimento fırını toz eımsyonlan
konsantrasyonunu sürekli
olçup kaydeden bıı olcum
cihazı ile donatıİmamıştır Çimento (irin
bacasında,
toz emısyonlaıının konsantrasyonunu sürekli olçup
kaydeden bir
olcum cihazı bulunmalıdır
HKKY EK 7 1 2 uyarınca olcumu yapılan
buhar
kazanı bacasından atmosfeıe atılan kukurt dıoksıt
(S02 ) emisyonları
sınır değerlerinin üzerindedir
Kukurt dıoksıt (SO2) emisyonlarını azaltıcı
tedbir
alınmalıdır veya alternatif duşuk kükürtlü
yakıt
kullanılmalıdır
2 3 Tat uns al Ftkılerı
Çalışmalarımız şuasında
Ergani Çimento
Fabrikası işletmeye açıldıktan sonra yöre halkının,
bağ ve
bahçelerinden yeterli verimi alamadıkları,
bağ, şeftali ve badem agaçlanmn
kuruduğu,
elmaların döküldüğü \ e sebze yetıştıremedıklen gibi
şikâyetle!
1 olduğu tespit edilmiştir
Baca tozlarının etkisinde olan ve
çimento
fabrikasına 1 km uzaklığa kadar olan arazide,
bağcılığın
yapılamadığı, bozulan bağda tekıar asma
yetiştirilmeye çalışılsa da
gelişmenin zayıf olduğu
ve urun alınamadığı tespit edilmiştir Bu
durum
özellikle bu tozlaıın etkisinde olmayan
alanlaıla
kaışılaştırıldığmda net bir biçimde
ortaya
çıkmaktadır
Çimento fabı ikası kaynaklı baca tozlan, bitki
yapı
aklaı inin usl yüzeyinde birikerek, yaprak
renklerinin solmasına ve
hastalıklı bir hal almasına
neden olmaktadır Hâkim rüzgâr yönünden
kaynaklı,
özellikle ilçenin güney ve güneydoğusundaki
arazilerde bitki
yapraklarının ust yüzeyindeki toz
bıııkımı diğer jönlere goıe fazla olup, toz
bıukmesı
fabrikadan uzaklaştıkça azalmaktadır
Eı gani Çimento Fabnkası
baca tozlarının
etkisinde kalmış asma ve elma ağacı yapraklarının
epıderma
hucreleıı ve buna bağlı olaıak da
yaprakların küçüldüğü saptanmıştır
Yapraklanıl
küçülmesinin nedeni çimento tozlarının oluşturduğu
olumsuz dış
ortam şartlarına karşı bitkinin
adaptasyonu olarak düşünülebilir
Çimento
fabrikası baca tozlarının bitkiler
üzerindeki asıl etkisi yapraklaı uzeımde
binken
tozlanıl bitkinin ışık alımını \e gaz alışverişim
engellemesidir
Çimento tozlarının hava nemi ile
birlikte bitki yaptaklatımn ust yüzeylerinde
bir
kabuk meydana getırdıklen ve bu binken tozlaım,
bitkinin hem güneş
ışığından, hem de CCVten
yaı allanmasını engellediği
gözlenmektedir
Fotosentezi engellemesinin yanı sıra gaz alışvenşme
de
engel olduğu tıanspııasyonu azalttığı ve bitkide
krolofıl miktarını azalttığı
görülmektedir Bunun
janında şeker \e nişasta gibi fotosentez sonucu
oluşan
urunleıın miktarlarında da azalmalar olduğu
ve bitkilerde organik madde
miktarının duştuğu
belirtilmektedir
Sonuç olarak, bitki yapraklarının ust
yüzeyinde
binken baca partıkullerımn dolaylı etkisi ile bitki
gelişmesini
ve verimliliği açısından en önemli olay
olan fotosentez, bitkinin gaz
alışverişi ve
150
transpırasyonu azaltarak, bitkilerin gelişmesi
ve
veriminde düşmelere neden olmaktadır
2 4 Topt ak Kıt hhğı
Ergani
çevresinde topraklar ağır bünyeli (kıllı)
olup, dolayısıyla fiziksel
özelliklen çok iyi olmayan
topraklardır Çimento fabrikası baca tozlan,
toprak
gozeneklennı tıkamak suretiyle toprakların
havalanma ve su
geçirimliliklerini engelleyerek,
toprağın fiziksel ozellıklenm bozmaktadır
Doğal
olarak fiziksel özelliklen çok iyi olmayan Ergani
çevresi
topraklarının, çimento fabrikası baca
partıkullennm etkisi ile fiziksel
özelliklen daha da
bozulmaktır Havalanması ve drenajı kotu olan
bu
topraklar, hem toprak ıçı canlılar ve mıkro flora
aktıvıtesmı, hem de
bitki gelişmesini dolaylı olarak
olumsuz etkileyecektir
Ergani Çimento
Fabrikası baca tozları,
toprakların kireç, pH ve potasyum
mıktarlannm
yükselmesine neden olmaktadır Toprakların ust
yüzeyinde kireç
mıktannm artmasının nedeni,
çimento fabnkası baca partıkullennm
kireçtaşı
bakımından zengin tozlar yaymasıdır Bu
toprakların
reaksiyonlarının yüksek olduğu saptanmıştır Bunun
nedeni ise,
alkalin reaksıyonlu olan kireç tozlan
bakımından zengin, çimento fabnkası
baca
tozlarının topraklan etkilemesidir Çimento
fabrikasından toprağa
ulaşan az miktardaki
potasyum, yıllar boyu toprakta
birikip
yıkanmadığından dolayı, Ergani Çimento Fabrikası
baca tozlannm
etkisindeki toprakların potasyum
miktarı artmıştır
Ergani çevresindeki
topraklarda kireç ve
potasyum miktarının artması toprak
verimliliğini
yükseltmesi bakımından olumludur Ancak toprak
reaksiyonunu
yükseltmesi ise, olumsuz bir
durumdur Zira toprak reaksiyonu, topraklann
en
önemli fizyolojik ve kimyasal reaksiyonu olup,
toprak verimliliği ve
bitki beslenmesi bakımından en
uygun toprak reaksiyonu nötr ve hafif
alkalındır
Ergani Çimento Fabrikası baca tozlan
toprakların havalanması ve
drenajını bozduğu,
toprak reaksiyonunu alkalıleştırdığı,
dolayısıyla
topraklann fiziksel ve kimyasal özelliğim bozarak,
toprağı ve
dolaylı olarak da bitkileri etkilediği
sonucuna vanlmıştır
Ergani Çimento
Fabrikası baca tozlarının
etkisinde bulunan topraklar açık kul
rengi
görünümdedir Özellikle işlenmemiş topraklar
uzennde binken çimento
tozlan taşlaşmış bir tabaka
oluşturmuştur Tozların birikme şiddetine
bağlı
olarak, Ergani Çimento Fabrikasından uzaklaştıkça
toprak üzerinde
taşlaşmış çımentomsu tabakanın
kalınlığı azalmaktadıı
Çimento fabrika baca
to/ldiuıın etkisi altındaki
işlenmemiş toprakların u/eımde binken
taşlaşmış
tabaka, atmosfer ile toprak arasında olan yoğun
ilişkiyi
kopardığı ıçm bu alanlaıın topraklan doğal
bitki örtüsünden yoksun
bulunmaktadıı
SONUÇ VE ÖNERİLER
Kireçtaşı bakımından oldukça zengin
olan
ülkemizin bu kaynağı özellikle çimento sanayinde
kullanmaması
beklenemez Kaldı ki inşaat sektörü
ekonomik açıdan ülkemizin en
önemli
sektörlerinden bınsıdıı Güneydoğu Anadolu
Bolgesı'nde az olan
sanayi kuruluşla!ından bin olan
Ergani Çimento Fabrikası da yörenin
önemli
ekonomik değerlerindendir ilçede yaşayan insanlar
bu tesisin
kapanmasından yana degıllcıdır Ancak
msan sağlığını, tanını, topraklan ve
çc\reyı olumsuz
etkileyen sonuçlarına karşı da önlemler
alınmasını
istemektedirler Yukarıda yaptığımız tespitlerden
sonra
ulaştığımız sonuç ve onenlen şöyle
sıralayabılınz
1 Fabrikanın yer seçimi
yanlıştır
Fabrika yapılmadan once, kuruluş yen seçilirken
meteorolojik
verilere gore yerleşim bırımlen ile
tanm alanlarının saçılan tozlardan
(partıkul) en az
etkilenebilecek yere kurulması go?
onunde
bulundurulmalıydı Iklım elemanlarından rüzgar,
esme sayısının en
fazla olduğu yon bakımından
buyuk önem taşımaktadır Ergani Çimento
Fabnkası
inşa edilirken bu hassasiyetle! in hiç birinin goz
onunde
bulundurulmadıgı açıkça gorulmcktedıı
2 Goruntu kirliliğine neden
olmaktadır
Bunların başında baca tozlarının çevreye
yayılımmdan
kaynaklanan goruntu kirliliği
gelmektedir Bu durum, fabrikanın baca
tozlanndan
etkilenen yerlerde bazen goıuş açısını güçleştirecek
kadar
etkili olmaktadır
3- insan sağlığına zarar vemıektedu
2002 yılında TMMOB
Makine Mühendisleri Odası
Edirne şubesi tarafından yapılan
olçumleı,
HKKY'nm EK 2'de belıılenen toz sınıı değerlerine
çok yakındır
Doner fııın elektro filtre G 1 ve G-2
bacasında Karbon monoksıl
emisyonlarının (CO)
HKKY'nm EK 11 'de belirlenen gaz
biçimindeki
emisyonların sürekli olcumu için vetılen sınıı
değerlenmn
oldukça uzenndedn (Tablo 2 ve 3)
2004 yılında yapılan olcum sonuçlarına
gore
HKKY'nm EK 2'de belirlenen değerler açısından
toz (partıkul madde)
emisyonla], veıılen sınır
değerlenmn uzenndedır (Tablo-4)
151
Yukarıda
görüldüğü üzere, 2002 ve 2004 yıllarında
yapılan ölçümlerde sonuçlar sınır
değerlere çok
yakın veya üzerindedir. Bu değerlere rağmen,
denetlenmenin
gerektiği şekilde yapılmadığı ve
tedbirlerin alınmadığını görülmektedir. Bu
sebeple
ölçümlerin sürekli yapılması, denetlenmesi ve sınır
aşımı
durumunda tedbirlerin alınması
gerekmektedir.
Ayrıca HKKY'nın EK-7
listesinde çimento tesisleri
için 3 6.1 alt başlığının c bendinde istendiği
üzere;
çimento fırını toz emisyonları konsantrasyonunu
sürekli ölçüp
kaydeden bir ölçüm cihazı ile
donatılmamışım Çimento fırın bacasında,
toz
emisyonlarının konsantrasyonunu sürekli ölçüp
kaydeden bir ölçüm
cihazı bulunmalıdır.
HKKY EK-7 1.2 uyarınca ölçümü yapılan buhar
kazam
bacasından atmosfere atılan kükürt dioksıt
(SO2) emisyonları sınır
değerlerinin üzerindedir.
Kükürt dıoksit (SO2) emisyonlarını azaltıcı
tedbir
alınmalı veya alternatif düşük kükürtlü
yakıt
kullanılmalıdır.
HKKY' ne göre sınır değerlerin aşımı
durumunda,
saçılan tozların hangi hastalıklara neden
olacağı
araştırılmalı, yörede görülen hastalıklarla
ilişkisinin
olup-oimadığı ortaya konulmalı, eğer ilişkisi varsa
gerekli
tedbirler alınmalıdır.
4- Tarımsal ürünlere zarar vermektedir.
Bunda baca
tozlarının etkisi vardır. Baca tozlarına
karşı filtreler takılmalı ve
denetimi yapılmalıdır.
Özellikle bağcılık faaliyetleri ile elma
ağaçlarının
olumsuz etkilendiği, hem yöre halkı hem de
SİLAHLI (1998)
tarafından belirtilmektedir. Bu
tespit ziraat mühendisleri ve konu ile
ilgilenen diğer
bilim adamları tarafından araştırılmalı ve
gerekli
önlemler alınmalıdır.
5- Toprak üzerinde olumsuz etkilere
sebep
olmaktadır.
Çimento fabrikası baca tozlan, toprak
gözeneklerim
tıkamak suretiyle toprakların havalanma ve
su
geçirimliliklerini engelleyerek, toprağın fiziksel
özelliklerini
bozmaktadır. Bu nedenle farklı
noktalardan toprak örnekleri alınarak,
ilgili
laboratuarlarda incelenmeli ve sonuçlar
kamuoyuna
açıklanmalıdır.
KAYNAKLAR
1- Müezzinoğlu, A., (1987), Hava
Kirliliğinin ve
Kontrolünün Esasları. Dokuz Eylül Onv. Yayınları,
Yaym No:
090887, D.K. : 006042, İzmir.
2- Silahlı, M., (1998), Ergani Çimento
Fabrikası
Baca Partiküllerinin Bitki Örtüsü ve Toprağa Etkisi,
Dicle Ünv.
Fen Bil. Enst. (Basılmamış Yük. Lis.
Tezi), syf. 29, Diyarbakır.
152