OSMANİYE İLİ- KESMEBURUN ÇİMENTO FABRİKASI’NIN SAĞLIK ZARARLARI

OSMANİYE İLİ- KESMEBURUN ÇİMENTO FABRİKASI’NIN SAĞLIK ज़रार्लारी
Uz. Dr. Umur Gürsoy Halk Sağlığı Uzmanı, Osmaniye

20 yıldır kesintili de olsa yörede yaşıyor ve sorunlarını biliyorum. Öncelikle belirtmeliyim ki hastasını tedavi eden, onu hastalıklardan korumak için nasıl besleyeceğini tarif eden, aşılarını yapan bir çocuk hekimi ya da cerrah nasıl kendi adının açıklanmasını sakıncalı bulmazsa ben de uzmanı olduğum halk sağlığı alanında halkın sağlığının koruması için halkın ve diğer yetkililerin yapması veya yapmaması gerekenleri anlatacağım bir yazı veya konuşmada adımın açıklanmasından sakınca duymuyorum.
Öncelikle, işlemleri Sağlık Bakanlığı’nca denetlenen ve fakat yeni düzenlemelerle Belediyeler ve il özel idarelerince yürütülen çevre ve insan sağlığına az veya çok zarar vermesi muhtemel işletmeler yönetmeliği demek olan Gayrı Sıhhi Müesseseler (GSM)Yönetmeliği’nin zarar boyutu en yüksek olabilecek sınıfı olan 1. Sınıf GSM listesinde bulunan çimento fabrikaları, özellikle hava, su, toprak ve gürültü kirliliğine neden olacakları için, insan yerleşim yerlerinden mutlaka uzak olması gereken işletmelerdir. Çalışanlar dışında fabrikanın en az 500-1000 metre uzağına kadar insan oturumu amaçlı yapılaşma (köy, hane, okul, spor sahası ve veya dinlenme, eğlence ve mesire alanı) olmamalıdır (Sağlığı Koruma bandı). Fabrika, çok fazla toz ve yakıt dumanı üreteceği için yerleşim yerlerinin yıl boyu en çok esen rüzgâr yönleri önüne kurulmamalıdır.
Yerinde yaptığım incelemelerle görevli arkadaşlar ve Arkeolog Prof. Dr. Halet Çambel ile yaptığım görüşmelerden edindiğim bilgilere göre ülkemizde sürekli ihmal edilen Gayri Sıhhi Müessese uygulaması eksik ve yanlışlarla dolu olduğu için önce Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu olumlu belgesi alınmakta eğer bir işletmeden hem ÇED hem GSM ruhsatlandırması isteniyorsa; ÇED olumlu belgesi aynı zamanda GSM ruhsatlandırması başvurusunda birinci aşama olan yer seçim izni olarak kabul edilmektedir.
Anayasamızdaki ve yasalardaki yeni ve uyum değişiklikleri ile kâr amaçlı özel şirketlerce çok kısa bir zaman diliminde 15-30 gün hazırlanan ÇED Raporları hiçbir zaman olumsuz çıkmamakta (yatırım sahibinin olumsuz rapor hazırlayana aferin iyi yapmışsın diye ücretini ödemesi eşyanın tabiatına aykırıdır); Çevre Bakanlığı’nın ÇED olumsuz belgesi verdiği işletme de neredeyse bulunmamaktadır.
ÇED olumlu belgesi verilince bu belge GSM Ruhsatlandırma işlemlerinin birinci basamağı olan yer seçim uygundur raporu yerine geçmektedir. Yani Sağlıkçılar yetkilerini kâr amaçlı bir ÇED firmasına ve Çevre bakanlığına vermiş olmaktadırlar. Oysa ÇED raporunda insan sağlığı ile ilgili nüfusun yaş grupları ve cinse dağılımı dışında en küçük bir sağlığı ilgilendiren rapor bulunmamaktadır ve yer seçimi, SAĞLIK ETKİ DEĞERLENDİRMESİ demek olan GSM ruhsatlandırmasının en önemli aşamasıdır ve sağlıkçıların en ufak etkisi olamamaktadır.
Yer seçimi uygun bulunan işletme diğer GSM aşamalarını (inşaat ve deneme izni) zaten yerine getirmekte ve nerede ise hiçbir zaman ölçülmeyecek olan kirleticiliğine başlayabilme iznini almaktadır.
Çimento fabrikalarının sağlı zararları kısa vadede değil uzun vadede ortaya çıkar.
Doğrudan sağlık zararı:
Hhava kirleticileri kükürt dioksit, Azot oksitler vb (çimento fabrikalarında kükürt oranı yüksek kömür ve petrokok yakılmasına izin verilmektedir) ve fabrikanın hammadde olarak tüketeceği kayaların parçalanması sırasında uçucu tozlarla akciğerimize giren metal kökenli kanserojenlerin neden olduğu başta solunum yolları hastalıkları ve kanserler toplumun hastalık yükünü arttırıcı etkilere neden olmaktadırlar. Bu kirlilik yapıcılar sigara tüketimi gibi diğer sağlık bozucularla birlikte görüldüğünde toplumda görülen diğer hastalık oranlarını arttırırlar; ki ülkemiz sigara kullanma oranı en yüksek ülkeler arasındadır.
Dolaylı sağlık zararı:
Doğrudan sağlık zararına bağlı olarak sağlık harcamalarını artmasına ek; tarım ürünlerinde yaprakların üzerini kaplayarak fotosentezi engelleyerek ve hayvanlarda solunum yolları hastalıkları ve gelişme bozukluğuna bağlı ürün kaybı yapan çimento tozları nedeniyle tarımsal üretimde düşme sonucu bireylerin sağlığa ve beslenmeye ayrılacak paralarının azalması ile oluşur. Yörede hayvancılık, bağcılık ve zeytin tarımı yapılmakta olup tarla tarımına göre bahçe tarımı ve hayvancılık hava kirliliği ve yaprakları kaplayıcı toz nedeniyle fotosetez azalması ve çiçeklenme döneminde meyva tutmasının azalması nedeniyle en çok zararı yakın köyler görecektir. Yapılacak fabrika binalarına 250 metre uzaklıktaki Kesme burun köyü en fazla olmak üzere bölgede fabrikanın hakim rüzgar rüzgar yönü altında kalan toplam nüfusları yaklaşık 2000 kişi olan 3-4 köy nüfusu ve tarımı fabrikanın işletme süresi olan yüz yıl süre ile sağlık zararı görecektir.
Cevher taşınmasına bağlı artan kamyon trafiğinin getireceği artan trafik kazalarına ve motorlu taşıt egsozları nedenli hava kirliliğine bağlı şimdiden kestirilemeyen olası sağlık ve maddi zararlara gebedir.
Fabrikanın yöreye sağlayacağı düşünülen ve abartılan ekonomik faydası, bölgedeki tarımsal ürün ve insan sağlındaki kayıplar ve pek tabii ki 2500 yıllık tarihi ve mimari mirasımız ve yüksek turizm kapasitesine sahip Kastabala antik Roma kenti yerleşim alanına yapılması nedeniyle görecelidir ve yöreye katkısı tahmin edildiğinden daha az; hatta henüz henüz arkeolojik kazı yapılmamış olması nedeniyle zararlı olabilir. % 80’lere varan yabancı sermaye ortağı nedeniyle ülkeye faydası ise ayrıca tartışılmalıdır..
Saygılarımla.
Umur Gürsoy